Cultureel erfgoed

Het beschermen van ons cultureel erfgoed is belangrijk, voor nu en later. Niemand zal daar op zichzelf bezwaar tegen hebben. Anders wordt het wanneer u eigenaar bent van een gebouw of de combinatie van een gebouw en een beschermde directe omgeving zoals een tuin, dat is aangewezen als monument. Daar is niet iedere eigenaar blij mee, want daardoor ontstaan beperkingen om naar eigen smaak en behoefte aanpassingen uit te voeren.

Er zijn rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten. Het aanwijzen van rijksmonumenten door het Rijk is de afgelopen jaren vrijwel afgerond. Gemeenten zijn nog wel bezig en hanteren daarvoor allerlei eigen criteria.

Monument veranderen

Voor het aanpassen of verwijderen van een rijksmonument of een gemeentelijk monument geldt een strikt vergunningensysteem, waarbij voor het slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen van een beschermd monument of het herstellen, gebruiken of laten gebruiken van een beschermd monument op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar wordt gebracht een omgevingsvergunning (monumentenvergunning) moet worden aangevraagd.

Niet alleen bouwkundige wijzigingen zijn vergunningplichtig, zoals het inwendig veranderen van het pand of het aanbouwen van een uitbreiding. Ook zelfs voor het schilderen van kozijnen is meestal een dergelijke vergunning nodig. De redengevende omschrijving geeft – als het goed is – precies aan waarom en welke delen van het aangewezen gebouw met name beschermingswaardig zijn.

Is alleen een sierlijke voorgevel opgenomen in de redengevende omschrijving, dan zal een aanvraag voor het riant uitbouwen van de achterzijde welwillend (moeten) worden vergund met een monumentenvergunning. Wie wil weten wat er in de redengevende omschrijving staat opgenomen kan voor rijksmonumenten terecht bij www.cultureelerfgoed.nl. Deze informatie is vrij opvraagbaar.

Het vergunningsysteem is op zichzelf strikt omdat bijna in alle gevallen een vergunningplicht geldt. Maar de beoordeling van een aanvraag om een vergunning varieert van heel strikt tot heel soepel. Dit is sterk afhankelijk van de aard van de ingreep en de zogenoemde ‘redengevende omschrijving’ voor het monument.

Vervelend is echter dat redengevende omschrijvingen in het verleden vaak in heel algemene bewoordingen en in een paar regels zijn geformuleerd. Dat geeft niet veel houvast bij de beoordeling van de aanvraag door gemeente of rijk en de vraag wat precies beschermt moet worden. Ook het vooraf inschatten door de initiatiefnemer of een vergunning kan worden verkregen, wordt daardoor bemoeilijkt.

Wat enig houvast geeft is dat bij de totstandkoming van de monumentenwetgeving door de wetgever het belang van de eigenaar om het monument te kunnen gebruiken, naast het belang van de bescherming van cultureel erfgoed belangrijk is. Een aanvraag vergt dus een echte belangenafweging, waarbij van belang is dat het aangevraagde gebruik van een monument ook het behoud van dit monument kan bevorderen. Er is ruimte om samen met de overheid te bezien wat wel en niet acceptabel is. Daarbij zal vrijwel altijd door de vergunningverlener de expertise van deskundigen worden ingeroepen. En er is inspraak – en rechtsbescherming via de rechter beschikbaar om deze belangenafweging goed te laten verlopen.

Wat doet HABITAT?

HABITAT toetst uw bouwplan aan de geldende regels voor monumenten en verleent ondersteuning bij het overleg en onderhandeling met de gemeente en monumentencommissie. Zo nodig werken wij samen met een eigen monumenten – of erfgoeddeskundige voor het verkrijgen van een contra-expertise bij een negatief advies van de monumentencommissie en een daarop volgende weigering van de monumentenvergunning. Uiteraard zijn wij ook graag behulpzaam bij bezwaar – (hoger) beroepsprocedures over dit onderwerp.